De limburger 17 februari 2021
Vincent Boon
ACHTERGROND POSITIEVE GEZONDHEID
Gesprekjes over je eigen spinnenweb
Provincie, scholen, Burgerkracht, artsen omarmen het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. Grondlegger Machteld Huber vertelt hoe spinnenwebge-sprekjes de dure mammoettanker van de zorg van richting kunnen veranderen. „Welbevinden hangt van veel meer af dan van medische behandelingen.”
Positieve Gezondheid is ontwikkeld door huisarts-onderzoeker Machteld Huber. „Ik ben zelf vier keer heftig ziek geweest, de laatste keer had ik kanker. Toen ik patiënt was, merkte ik dat je welbevinden van veel meer afhangt dan medische behandelingen. Toch wordt gezondheidszorg gedefinieerd op grond van ziekten. Mijn doel is de blik van de medische wereld te verbreden. Want het gaat niet alleen om wat er mis is, maar wat iemand wel kan en graag wil.”
Om serieus genomen te worden, moest Huber haar idee wetenschappelijk onderbouwen. Dat leidde tot bijna dertig jaar onderzoek, dat ze in 2014 op haar 63ste voltooide met een promotie aan de Universiteit Maastricht.
Positieve Gezondheid staat voor het welbevinden op het gebied van lichaam, maar ook geest, zingeving, kwaliteit van leven, sociaalmaatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Iemand kan zich een stuk beter voelen terwijl er lichamelijk niets is veranderd, wel omdat de persoon nu een zinvolle bezigheid heeft of prettige sociale contacten. De zes domeinen worden vertaald naar een soort spinnenweb, waarin ieder zijn functioneren en welbevinden aangeeft.
De zorg is een mammoettanker waar honderd miljard in omgaat. Daar ben je niet zomaar van af. Ik probeer de tanker van koers te veranderen. Machteld Huber
Huber. „Patiënten zeiden: ‘Ik word met deze benadering als hele mens gezien, word in mijn kracht aangesproken. Ik heb weliswaar een ziekte, maar er is een heel stuk waar ik wel gezond in ben’.” Na een interview in NRC meldde zich regiomanager Limburg van zorgverzekeraar CZ. „Toen besloot ik geen onderzoek meer te doen en te helpen dat dit in de praktijk wordt gebracht. De interesse in Limburg was het grootst, de urgentie was hier ook het grootst. Zo zijn we hier begonnen.”
Zegt niet iedere behandelaar tegenwoordig dat hij de hele patiënt en de mens erachter centraal stelt?
„Als je dat zegt, moet je wel weten hoe die patiënt denkt. Voor hem of haar gaat gezondheid over het hele leven. Dat hebben we vertaald naar een spinnenweb. Dat kun je gebruiken als een spiegel om je zelf te vragen: ‘hoe gaat het met mij?’, ‘wat zou ik willen veranderen?’. De professional vraagt: ‘waar heb je steun bij nodig?’ en ‘wat kun je zelf doen om je situatie te verbeteren’. Zo komen in een spreekkamer andere gesprekken op gang. Dat leren we mensen in onze trainingen. Goed behandelen van ziekten blijft daarnaast gewoon bestaan.”
Gefeliciteerd met je resultaat, maar als iedereen dit doet, overleven wij geen jaar meer, zei de ziekenhuis-directeur. Machteld Huber
Jullie gedachtegoed is hier het verst uitgerold. Ironisch, want de Limburgers blijven het ongezondst.
„Deze cultuurverandering kost jaren. We gaan uit van periodes van drie keer drie jaar voordat het gemeengoed is. De eerste drie jaar van inspireren, verbinden en versnellen hebben we net gehad. We zitten nu in fase twee: betrokken partijen dragen het uit en professionals en vrijwilligers worden geschoold. In de laatste drie jaar kun je resultaat gaan zien. Kijk maar naar jezelf hoe moeilijk het is je gedrag te veranderen. Voor mensen die klem zitten, geldt dat helemaal. Belangrijk is dat je Positieve Gezondheid overal gaat tegenkomen. Zo veel partijen zijn ermee bezig, de provincie, Wonen Limburg, huisartsen, onderwijs, Burgerkracht. We hebben nogal wat mensen getraind, zoals in achterstandswijken in Maastricht, die achter de voordeur en in buurthuizen komen. Ze voeren spinnenwebgesprekjes, die mensen inzicht in hun leven geven. Zo was er een vrouw die al jaren niet meer buiten kwam. Toen haar werd gevraagd ‘waar droom jij nou van?’, zei ze ‘luxe’. Toen we doorvroegen, zei ze dat ze een douche bedoelde. Zo eenvoudig kan het zijn.”
Veel partijen doen mee. Hoe overtuig je partijen die nog op de oude manier tegen ziekte en zorg aankijken?
„De zorg is een mammoettanker waar honderd miljard euro in omgaat. Van artsenopleiding tot financieringsstructuur, alles is georganiseerd rond ziektebestrijding. Daar ben je niet zomaar van af. Ik probeer die mammoettanker van koers te veranderen. Positieve Gezondheid is al opgenomen in alle opleidingen geneeskunde, verpleegkunde en fysiotherapie. Nog niet geïntegreerd in de hele opleiding, maar als module. Ik weet niet hoe ver ik kom in mijn leven, maar het gaat hard. Ik word dit jaar 70. Gelukkig trekken ook anderen er aan. Oud-deputé Marleen van Rijnsbergen (SP) was enthousiast, haar opvolger Hans Theunissen (D66) en de huidige Robert Housmans (PVV) ook. Het ligt dus niet bij één politieke partij. Maar we kunnen niet in één klap even alle problemen van Limburg oplossen. Het moet een soort cultuurbeweging worden en die groeit duidelijk.”
Huisarts Hans-Peter Jung boekt hiermee in zijn praktijk in Afferden al jaren goede resultaten. Waarom krijgt hij zo weinig navolging?
„Hij verwijst minder door naar het ziekenhuis en bespaart zo veel geld. Zijn spreekuren duren soms langer. Ook wordt zijn praktijk anders gefinancierd door VGZ. Maar opeens werd hij gebeld door de ziekenhuisdirecteur: ‘gefeliciteerd met je resultaat, maar als iedereen dit doet, overleven wij geen jaar meer’. Ziekenhuizen leven van verwijzingen. Ook VGZ waarschuwde hiervoor. Verzekeraars kennen het probleem heel goed. Ze kijken nu naar een andere financiering, bijvoorbeeld dat een hele regio een bepaalde hoeveelheid zorggeld krijgt.”
Limburg kent veel kwetsbaren die moeilijk zijn te bereiken.
„Je moet mensen daarin begeleiden op hun niveau. En je moet creatief zijn om achter de voordeur te komen. In Rotterdam-Zuid, dat het afvalputje van Nederland wordt genoemd, moest een renovatie gebeuren en zijn bouwvakkers getraind om de problemen en wensen van bewoners te signaleren. In Den Haag is er een experiment waarbij de schulden van mensen worden overgenomen, want schulden veroorzaken veel gezondheidsproblemen. Je moet de mensen zien te bereiken, je kunt niet zeggen ‘meld je maar’.”
Niet iedereen wil dat de mammoettanker van richting verandert. Wie zijn uw grootste tegenstanders?
„Voor de farmaceutische industrie zijn wij misschien niet zo gunstig. Maar de meeste weerstand komt van wetenschappers die ook een model hebben. Hun verzet is gedreven door het principe ‘not invented by me’ (het is niet door mij bedacht, red.). Ik concurreer niet met ze. Ik beweer niet dat ons idee het beste is. Ik heb geluk gehad dat ik de wind mee heb en dat dit erg aanslaat.”
Vincent Boon
ACHTERGROND POSITIEVE GEZONDHEID
Gesprekjes over je eigen spinnenweb
Provincie, scholen, Burgerkracht, artsen omarmen het gedachtegoed van Positieve Gezondheid. Grondlegger Machteld Huber vertelt hoe spinnenwebge-sprekjes de dure mammoettanker van de zorg van richting kunnen veranderen. „Welbevinden hangt van veel meer af dan van medische behandelingen.”
Positieve Gezondheid is ontwikkeld door huisarts-onderzoeker Machteld Huber. „Ik ben zelf vier keer heftig ziek geweest, de laatste keer had ik kanker. Toen ik patiënt was, merkte ik dat je welbevinden van veel meer afhangt dan medische behandelingen. Toch wordt gezondheidszorg gedefinieerd op grond van ziekten. Mijn doel is de blik van de medische wereld te verbreden. Want het gaat niet alleen om wat er mis is, maar wat iemand wel kan en graag wil.”
Om serieus genomen te worden, moest Huber haar idee wetenschappelijk onderbouwen. Dat leidde tot bijna dertig jaar onderzoek, dat ze in 2014 op haar 63ste voltooide met een promotie aan de Universiteit Maastricht.
Positieve Gezondheid staat voor het welbevinden op het gebied van lichaam, maar ook geest, zingeving, kwaliteit van leven, sociaalmaatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Iemand kan zich een stuk beter voelen terwijl er lichamelijk niets is veranderd, wel omdat de persoon nu een zinvolle bezigheid heeft of prettige sociale contacten. De zes domeinen worden vertaald naar een soort spinnenweb, waarin ieder zijn functioneren en welbevinden aangeeft.
De zorg is een mammoettanker waar honderd miljard in omgaat. Daar ben je niet zomaar van af. Ik probeer de tanker van koers te veranderen. Machteld Huber
Huber. „Patiënten zeiden: ‘Ik word met deze benadering als hele mens gezien, word in mijn kracht aangesproken. Ik heb weliswaar een ziekte, maar er is een heel stuk waar ik wel gezond in ben’.” Na een interview in NRC meldde zich regiomanager Limburg van zorgverzekeraar CZ. „Toen besloot ik geen onderzoek meer te doen en te helpen dat dit in de praktijk wordt gebracht. De interesse in Limburg was het grootst, de urgentie was hier ook het grootst. Zo zijn we hier begonnen.”
Zegt niet iedere behandelaar tegenwoordig dat hij de hele patiënt en de mens erachter centraal stelt?
„Als je dat zegt, moet je wel weten hoe die patiënt denkt. Voor hem of haar gaat gezondheid over het hele leven. Dat hebben we vertaald naar een spinnenweb. Dat kun je gebruiken als een spiegel om je zelf te vragen: ‘hoe gaat het met mij?’, ‘wat zou ik willen veranderen?’. De professional vraagt: ‘waar heb je steun bij nodig?’ en ‘wat kun je zelf doen om je situatie te verbeteren’. Zo komen in een spreekkamer andere gesprekken op gang. Dat leren we mensen in onze trainingen. Goed behandelen van ziekten blijft daarnaast gewoon bestaan.”
Gefeliciteerd met je resultaat, maar als iedereen dit doet, overleven wij geen jaar meer, zei de ziekenhuis-directeur. Machteld Huber
Jullie gedachtegoed is hier het verst uitgerold. Ironisch, want de Limburgers blijven het ongezondst.
„Deze cultuurverandering kost jaren. We gaan uit van periodes van drie keer drie jaar voordat het gemeengoed is. De eerste drie jaar van inspireren, verbinden en versnellen hebben we net gehad. We zitten nu in fase twee: betrokken partijen dragen het uit en professionals en vrijwilligers worden geschoold. In de laatste drie jaar kun je resultaat gaan zien. Kijk maar naar jezelf hoe moeilijk het is je gedrag te veranderen. Voor mensen die klem zitten, geldt dat helemaal. Belangrijk is dat je Positieve Gezondheid overal gaat tegenkomen. Zo veel partijen zijn ermee bezig, de provincie, Wonen Limburg, huisartsen, onderwijs, Burgerkracht. We hebben nogal wat mensen getraind, zoals in achterstandswijken in Maastricht, die achter de voordeur en in buurthuizen komen. Ze voeren spinnenwebgesprekjes, die mensen inzicht in hun leven geven. Zo was er een vrouw die al jaren niet meer buiten kwam. Toen haar werd gevraagd ‘waar droom jij nou van?’, zei ze ‘luxe’. Toen we doorvroegen, zei ze dat ze een douche bedoelde. Zo eenvoudig kan het zijn.”
Veel partijen doen mee. Hoe overtuig je partijen die nog op de oude manier tegen ziekte en zorg aankijken?
„De zorg is een mammoettanker waar honderd miljard euro in omgaat. Van artsenopleiding tot financieringsstructuur, alles is georganiseerd rond ziektebestrijding. Daar ben je niet zomaar van af. Ik probeer die mammoettanker van koers te veranderen. Positieve Gezondheid is al opgenomen in alle opleidingen geneeskunde, verpleegkunde en fysiotherapie. Nog niet geïntegreerd in de hele opleiding, maar als module. Ik weet niet hoe ver ik kom in mijn leven, maar het gaat hard. Ik word dit jaar 70. Gelukkig trekken ook anderen er aan. Oud-deputé Marleen van Rijnsbergen (SP) was enthousiast, haar opvolger Hans Theunissen (D66) en de huidige Robert Housmans (PVV) ook. Het ligt dus niet bij één politieke partij. Maar we kunnen niet in één klap even alle problemen van Limburg oplossen. Het moet een soort cultuurbeweging worden en die groeit duidelijk.”
Huisarts Hans-Peter Jung boekt hiermee in zijn praktijk in Afferden al jaren goede resultaten. Waarom krijgt hij zo weinig navolging?
„Hij verwijst minder door naar het ziekenhuis en bespaart zo veel geld. Zijn spreekuren duren soms langer. Ook wordt zijn praktijk anders gefinancierd door VGZ. Maar opeens werd hij gebeld door de ziekenhuisdirecteur: ‘gefeliciteerd met je resultaat, maar als iedereen dit doet, overleven wij geen jaar meer’. Ziekenhuizen leven van verwijzingen. Ook VGZ waarschuwde hiervoor. Verzekeraars kennen het probleem heel goed. Ze kijken nu naar een andere financiering, bijvoorbeeld dat een hele regio een bepaalde hoeveelheid zorggeld krijgt.”
Limburg kent veel kwetsbaren die moeilijk zijn te bereiken.
„Je moet mensen daarin begeleiden op hun niveau. En je moet creatief zijn om achter de voordeur te komen. In Rotterdam-Zuid, dat het afvalputje van Nederland wordt genoemd, moest een renovatie gebeuren en zijn bouwvakkers getraind om de problemen en wensen van bewoners te signaleren. In Den Haag is er een experiment waarbij de schulden van mensen worden overgenomen, want schulden veroorzaken veel gezondheidsproblemen. Je moet de mensen zien te bereiken, je kunt niet zeggen ‘meld je maar’.”
Niet iedereen wil dat de mammoettanker van richting verandert. Wie zijn uw grootste tegenstanders?
„Voor de farmaceutische industrie zijn wij misschien niet zo gunstig. Maar de meeste weerstand komt van wetenschappers die ook een model hebben. Hun verzet is gedreven door het principe ‘not invented by me’ (het is niet door mij bedacht, red.). Ik concurreer niet met ze. Ik beweer niet dat ons idee het beste is. Ik heb geluk gehad dat ik de wind mee heb en dat dit erg aanslaat.”
